Page 116 - SAYI 28

Doç. Dr.

Ahmet ÖZKAN

İlahiyat Fakültesi

BAYBURT TASAVVUF GELENEĞİNİN KÖKENLERİ

Ahi Emir Ahmed Zencanî (Bayburdî)

Kadim bir geçmişe ve geleneğe sahip ikamet etmiş olmalıdır. Bir başka ihti-
olan Bayburt, tarih boyunca üzerinde mal de Emir Ahmed’in bizzat kendisinin
yaşayan milletlerin kültürünü özümse- değil atalarının Zencan ile bir ilgilerinin
miş, Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde olmasıdır.
medreselerin kurulması, Ahilik teşki- Ahi Emir Ahmed çok genç yaşlarda
latının ve Mevleviliğin yayılmasıyla bir Hz. Mevlana’ya büyük hayranlık duy-
ilim, kültür ve ticaret şehri hâline gel- maya başlar. Bayburt’tan Konya’ya gi-
miştir. Bu yazımızda Bayburt şehrinin derek hazretin elini öpme isteğini anne
kadim bir geleneği olan tasavvuf kül- babasına bildirse de kendisine izin ver-
türünün önemli isimlerinden Ahi Emir mezler. Bir gece yine bu istek ve arzuyla
Ahmed Zencanî’yi tanımaya çalışacağız. En’am Suresi’ni okuyup yatar. Rüyasın-
13. yüzyılın ikinci yarısı ve 14. yüzyılın da daha önce seyyahlardan ve mürit-
ilk yarısında yaşayan Ahi Emir Ahmed’in lerden işittiği şekliyle Hz. Mevlana’nın
hayat yolculuğu Buhara’da başlar. Ahi evlerine geldiğini görür. Hemen yanına
Emir Ahmed, daha sonra Azerbaycan’a giderek ona tazim gösterir. Hazret, Emir
ve ardından da Bayburt’a gelerek bura- Ahmed’i göstererek “Bu Mevlevi şeyhi-
ya yerleşir. İsminden ve tarihî kaynakla- dir.” der. Bu rüyanın etkisiyle Mesnevi
rın verdiği bilgilerden hareketle şehrin okumaya başlayan Emir Ahmed, bazı
yöneticilerinden olduğunu anlıyoruz. hediyeler hazırlayarak Konya’ya gönde-
Menâkıbu’l-Ârifîn adlı eserde “Ahi Emir rir ve hâlini arz eder. Hz. Mevlana ona
Ahmed Bayburdî” şeklinde kaydedil- hilafet şeceresini gönderir ve müritliğe
miştir. İsminde geçen “Zencanî” nisbesi kabul ettiğini beyan eder. Mevlevi çevre-
muhtemelen bugün İran topraklarında leriyle yakın dostluklar kuran Ahi Emir
bulunan ve Türk boylarının Anadolu’ya Ahmed, Hz. Mevlan’nın oğlu Sultan Ve-
göçleri sırasında bir geçiş yeri olarak led’in sevgi ve saygısını kazanır. Sultan
kullandıkları Zencan şehrinden gel- Veled ona bir mektup yazarak “Zekiyüd-
mektedir. Buhara’dan Anadolu’ya gel- dîn” sıfatıyla kendisinden bahseder ve
diği ve Uygur Türklerinden olduğu ka- onu şu sözleriyle överek Konya’ya davet
bul edilen Ahi Emir Ahmed, Anadolu’ya eder;
ulaşmadan önce Zencan’da bir müddet

114