Page 108 - Sayı 29

Kapitalizm:

Ahlaki ve Kültürel

Çöküş

Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Onur ARI

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

İktisat, çok eski bir tanıma göre, maddi dönük bir üretim mekânı haline getirilmesi her
ihtiyaçlarımızın mal ve hizmetin tedarik türlü yerleşik ilişkiyi iş/çalışma ilişkisi bağlamına
edilmesiyle karşılanmasıdır. Yani iktisat, yiyecek sokmaktadır. Himanen’in ifade ettiği gibi, 21.
ve barınak sağlamak ve böylelikle “bedenimizi ve yüzyılda evde geçirilen vakit çoğunlukla, her şeyi
ruhumuzu bir arada tutmak” amacıyla paramızı idare edebilmek için bir işten diğerine koşturarak
ve zamanımızı yönetme şeklimizdir. işte geçirilen vakit gibi tecrübe edilmektedir.
Ancak iktisatla ilgili gerek akademik, gerekse Evin vaktini optimize etmek için iş metotları
popüler birçok tartışmada para, kar, piyasa ve kullanılarak, insanlar; görevini en basit ve en
şirketlerin ahlak dışı yasalara otomatik bir şekilde çabuk şekilde gerçekleştirebilen robotlar haline
uyarak çalışan “ekonomik makinenin” parçaları sokulmaktadır. Kısaca birnevi “ebeveynleri evde
olduğuna dair bir inanış bulunmaktadır. Bu işlevsizleştirme” durumu yaşanmaktadır. Örneğin,
inanışa sahip kişiler piyasa ekonomisini insanlık kişisel tariflerle yapılan ev yemeklerinin yerini
dışı “motorlar” olarak görür ve bu motorlar mikrodalgada pişirilen hazır gıdalar almıştır.
bedensel arzularımızı giderek artan miktar Aileler artık kendi eğlencelerini yaratmak yerine,
ve çeşitteki mal ve hizmetlerle karşılayarak televizyonun ve internetin toplumsal toplantı
insanlığın iyiliği için çalışır. Bazense bu ahlak hattına dahil olmaktadırlar. Hız kültürünü
dışı ekonomik makineye yönelik inanç şiddetli tamamen içselleştirmiş ebeveynler, artık
bir piyasa-karşıtı ve iş dünyası-karşıtı yönelimini çocuklarıyla verimsiz bir şekilde birlikte olmak
beraberinde getirir. Şirketleri eleştiren ünlü yazar yerine, onlarla “kaliteli vakit” geçirmektedirler.
David Korten, “mantığı” ve “zorlukları” nedeniyle Kaliteli vakit, söz gelimi, çocuğun okul piyesi
kapitalizmin ruhumuza göz diktiğini ve etimizle veya atletizm yarışması ya da lunaparka gitmesi
beslendiğini söylemektedir. gibi net bir olayın gerçekleştiği ya da somut
Teknoloji kapitalist ilişkiler sisteminin bir çıkarımın elde edildiği başlangıcı ve bitişi
kendini sürekli yeniden üretmesinin etkili bir kesin olarak tanımlanmış vakittir. Kaliteli vakit
aracıdır. Bazı araştırmacılar yeni teknolojinin esnasında aksaklık süresi minimuma indirgenir
işçi-işveren arasındaki kapitalist ilişkiyi daha ya da tamamen yok edilir.
karanlık bir hale getirdiğini savunmaktadırlar. Kapitalizmle birlikte hızlanan gündelik yaşam
Şöyle ki işverenin, uzak mesafede bile olsalar ve iş hayatı beraberinde yeme-içme kültüründe
işçiler üzerindeki kontrolü arttırmak ve karar de hızlanmayı getirmiş, fast food bu “hızlı” yaşam
verme yetkisiyle yer değiştirebilecek otomatik tarzında ayaküstü, iş arası atıştırmanın genel
sistemler oluşturmak için bilgisayar teknolojisini adı olmuştur... İlk bakışta masum görünen bu
kullandığına işaret etmektedirler. 21. yüzyılda uygulama küresel bir kültüre dönüşünce yeni
bilgisayar ve internet kullanımının artmasıyla sorunlar ve farklı çehreler yaratmıştır. Hesaplı
evden çalışmanın, güvenli olmayan istihdamın olması milyonlarca kişinin tercih nedeni olmuş,
büyüdüğü, üretimin ucuzladığı ve çalışmanın bu da dünyanın her yerinde fast food zincirlerinin
yoğunlaştığı vurgulanmaktadır. artmasına yol açmıştır.
Asıl dramatik olan ise kapitalist döngü içine
sokulan evin radikal dönüşümüdür. Evin piyasaya

108