TEMEL İSLAM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü, 19.12.2012 tarih ve B.08.6.YÖK.0.72-101.03-8119/55383 sayılı YÖK kararıyla açılmıştır.
İlahiyat Fakültelerinde bölümler, öğrencilerin kayıt yaptırdığı ve diploma aldığı birimler olmayıp, birbirine yakın bilimsel alanlara ve araştırma yöntemlerine sahip anabilim dallarından oluşan birimlerdir. Fakültemizde, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü olmak üzere üç bölüm vardır. Öğrencilerimiz her üç bölümün derslerini almak ve başarmak zorundadır.
Temel İslam Bilimleri Bölümü, İslam Dininin doğru bir şekilde anlaşılmasına yönelik olarak İslam'ın inanç, ibadet, hukuk, ahlak, tasavvuf alanlarında bilimsel araştırmalar yaparak İslam ilim ve kültür mirasını akademik bir anlayışla ve temel kaynaklar olan Kur'an ve Hadis başta olmak üzere ana kaynaklara dayalı olarak inceler. Günümüz gelişmeleriyle ortaya çıkan güncel dini sorunlara yeni bilgi ve teknolojik gelişmelerden de yararlanarak çözümler üretmeye çalışır.
İslam düşüncesinin çeşitli alanlarında sağlıklı dini bilgi eğitim ve öğretimini temel ilke edinen bölümümüzde, Tefsir, Hadis, İslam Hukuku, Kelam ve İslam Mezhepleri Tarihi, Tasavvuf, Arap Dili ve Belagati olmak üzere altı Anabilim Dalı bulunmaktadır.
Tefsir Anabilim Dalı
Tefsir, İslam dininin temel kaynağı olan Kur'ân-ı Kerîm'in tarihini, bu kaynağın değişik açılardan incelenmesi sonucunda ortaya çıkan ve “Kur’an ilimleri” ana başlığı altında toplanabilecek literatürü, Kur’an’ın daha iyi anlaşılıp yorumlanmasının usul ve metotlarını, tarih boyunca oluşan tefsir birikimini analitik bir yaklaşımla ele alan anabilim dalıdır. Bu anabilim dalının dersleri, Kur’an imlâsının geçirdiği tarihî süreci, Kur’an’ı teori ve pratik olarak doğru okumanın esaslarını, onu sağlıklı bir şekilde yorumlamanın ilkelerini, Kur'ân'ın ele aldığı ana konuları, Müslüman toplumlarda tefsir ilminin oluşum ve gelişim tarihini, bu süreç boyunca oluşan eserleri, tefsir ilminin çağdaş yöntem ve problemlerini, ayrıca günümüz İslam dünyasında ve oryantalist bilim çevrelerinde gerçekleştirilen belli başlı Kur'ân araştırmalarını incelemeyi hedefler.
Hadis Anabilim Dalı
Hadis, İslam dininin Kur'an-ı Kerim'den sonra ikinci temel kaynağı olan sünnetin yazılı bilgi ve belgelerini teşkil eden hadis metinlerini, geçirdiği tarihî süreci de dikkate alarak, hadis usûlü kuralları çerçevesinde sened, metin ve muhteva açısından tetkik eden ve bunların güncel yorumlarını yapmaya çalışan anabilim dalıdır. Birey ve toplum olarak Müslümanların pratik hayatta ihtiyaç duyacakları düşünce ve davranış örneklerini sahih sünnet verilerine dayandırmak üzere, Hz. Peygamber'in söz, fiil ve onaylarından oluşan hadis metinlerini, bu alanın bilimsel amaç, araç ve yöntemlerini kullanarak, tam özgünlüğü ile ortaya koymayı hedefler.
İslam Hukuku Anabilim Dalı
İslâm Hukuku, dinin pratik hayata ilişkin hükümlerini belirli delillere ve kaynaklara dayanarak ortaya koyan ve böylece ferdin dinî hak ve yükümlülüklerini bilmesini sağlayan bir bilimdir. İslâm Hukuku temelde ilahî vahye dayanmakla birlikte oluşumunda insanî unsurlara da (içtihatlar, kamu yararı, adetler vb.) yer vermiştir. İslâm Hukuku aynı zamanda İslâm’ın itikadî, vicdanî, metafizik yönlerinin dışında kalan nesnel kurallarını saptamayı hedefleyen bir bilimdir. Bu nesnel kuralların hemen hepsi doğrudan ya da dolaylı olarak insanların canlarının, akıllarının, dinî inançlarının, mallarının ve namuslarının korunmasını amaçladığı gibi insan hakları, hürriyet, eşitlik, adalet gibi hukukun değişmeyen genel ilkelerini, kuram ve uygulama bazında ön plana çıkarmaya çalışır.
İslâm Hukuku belirli bir milletin kültürünün bir parçası olmadığı için zamanla birçok millet tarafından benimsendiği gibi Türkler tarafından da benimsenmiştir. Türkler, asırlar boyu İslâm Hukuku’nu uygulamışlar ve ondan her yönüyle etkilenmişlerdir. İslâm Hukuku’nun Türkler tarafından uzun süre uygulanması, Türk kültür ve medeniyet tarihinin daha doğru ve gerçekçi şekilde anlaşılması için İslâm Hukuku alanında akademik düzeyde araştırmalar yapılması ihtiyacını doğurmaktadır.
Kelâm ve İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı
Kelam; en üstün Varlık'ı yani Allah'ı, varlık bakımından özüne ait niteliklerini ve kendi dışındaki varlıklarla ilişkisini konu edinen bir ilimdir. Bu yapısıyla Kelâm, İslam vahyi ile ortaya çıkan teolojik gerçeklikte Kur’an’da tevhid kavramı ile ifade edilen inanç anlayışını ve İslam’ın “Ulûhiyet”, “Nübüvvet” ve “Meâd” olarak sistematize edilen diğer inanç konularını rasyonel olarak temellendirme çabalarını ifade eder.
Müslümanların itikâdî ve amelî konularda takip ettikleri yol şeklinde açıklayabileceğimiz mezhep, belirli bir sistem dâhilinde Müslümanların inanç ve uygulamalarının düzenli ve etkili bir şekelde hayata geçirilmesinde önemli vazifeler yerine getirmiştir. Asr-ı saadetten sonra meydana gelen gelişmeler, sosyal ve kültürel bir takım sebeplerin de etkisiyle Müslümanların inanç ve amellerinin doğru ve düzenli bir şekilde öğrenilip, yaşanması ihtiyacı, mezheplerin teşekkülünde etkili olmuştur.
İslam Mezhepleri Tarihi bu süreçte mezheplerin esaslarının oluşmasına etki eden düşünce ve hareketleri inceleyerek toplum nazarında kabul gömüş veya itibar edilmemiş fikirlerin araştırılıp öğretilmesini konu edinerek müslümanları farklı inançları konusunda bilgilendirmeyi hedef edinmiştir. İslam Mezhepler Tarihi, müslümanların sahip oldukları farklı itikatlar konusunda geçmişte yaşanan sıkıntıların sebeplerine ışık tutarak, yersiz ihtilaf ve düşmanlıkların tehlikesine dikkat çeker. Bu itibarla İslam Mezhepler Tarihi sadece geçmişteki inanç farklılıklarını değil, günümüzdeki inanç ve düşünce hareketlerini de inceler.
Tasavvuf Anabilim Dalı
Tasavvuf, klasik literatürü büyük ölçüde hicrî III. ve IV. yüzyıllarda tamamlanmış ve alanı İslâm ahlâkı ve dindarlığı olarak temeyyüz etmiş temel İslâm ilimlerinden biridir. Bu anabilim dalı çatısı altında tasavvufun gelişim aşamaları; İslam düşüncesi içerisindeki yeri ve diğer bilimlerle ilişkisi; belli başlı klasik ve modern literatür; sufilerin İslâm düşüncesine yaptığı katkılar; sosyal hayatın unsurları olarak tekke ve zaviyeler; erken dönemden itibaren yayılmaya başlamış tarikatlar ve günümüzdeki durumları gibi konular ele alınmaktadır.
Tasavvuf Tarihi, Türk kültürünün bir parçası olan tasavvufî akımları tarihî açıdan ele alarak inceler. Özellikle bu alan, kültürümüzün temel taşları sayılan Mevlanâ, Yȗnus Emre, Hacı Bektaş-ı Velî gibi tüm insanlığa yön veren mutasavvıfların evrensel düşüncelerini günümüz insanına takdim etmektedir. Çağdaş insanın hemen her zaman ihtiyaç duyduğu adı geçen mutasavvıfların da ele aldığı barış, sevgi, kardeşlik, hoşgörü gibi temalar işlenmekte ve ülkemiz insanının dinî hayatına yansıtılmasına çalışılmaktadır. Diğer taraftan dinî hayatın derȗnî yönünü oluşturan tasavvuf hakkında ilmî-akademik düzeyde araştırmalar yapılmakta ve insanımızın dinin temel değerleriyle çelişen durumlara düşmemesi için yayınlar çıkarılmaktadır. Ayrıca bu anabilim dalında Türk kültürünün bütün alanlarında etkili olmuş, düşünce hayatımızı hemen her alanda etkilemiş tasavvuf olgusunun, tarihî süreç içinde geçirdiği evreler irdelenmekte ve günümüz açısından değerlendirilmektedir. Bu anabilim dalında yapılan çalışmalar genç ilâhiyatçılara anlatılarak onların dini ve din kültürünü doğru öğrenip sağlıklı sentezlere ulaşmalarına katkıda bulunmaktadır.
Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı
Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı'nın amacı, Arap Dilini ve belagat özelliklerini inceleyerek öğretmek; Arap dünyasının tarihi, kültürü ve edebî birikimi hakkında bilgili; Arap dünyasındaki edebî, siyasî, toplumsal ve ekonomik gelişmeleri yazılı ve işitsel kaynaklardan takip edebilecek, düşündüğünü yazılı ve sözlü yolla ifade edebilecek dil becerisine sahip öğrenciler yetiştirmektir.
Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı'nda başlıca Arapça Dilbilgisi, Arap Edebiyatı Tarihi, Arapçadan Türkçeye, Türkçeden Arapçaya Çeviri konularında dersler verilmektedir. Arap Edebiyatının çeşitli dönemlerine ait şiir ve nesir örnekleri ele alınmakta, kompozisyon yazma denemeleri yaptırılmakta, ayrıca öğrenciye konuşma alışkanlığı kazandırılmaya çalışılmaktadır. Klasik metinlerin yanı sıra çeşitli konularda modem Arapça metinler çevrilmekte, öğrenciye Arapça terimler ve deyimler öğretilmektedir.